Με στόχο να αποφύγω τα κλισέ περί της ψυχοθεραπείας που μπορείτε να βρείτε με μία
απλή περιήγηση στο διαδίκτυο, έρχομαι σε αυτό που θεωρώ, ουσιαστικό. Δύο λέξεις, για
μένα, πλαισιώνουν την ψυχοθεραπεία.
Η πρώτη λέξη είναι η σχέση. Η δεύτερη λέξη είναι η διαδικασία.
α. Για την σχέση χρειάζονται τουλάχιστον δύο, διαφορετικοί. Ο θεραπευτής/τρια κι ο/η
θεραπευόμενος/η .
Ότι δημιουργείται ανάμεσά τους μπορεί να αποτελεί την σχέση. Έτσι η
σχέση μεταφορικά θα λέγαμε ότι είναι ο χώρος που συν-δημιουργούν μεταξύ τους. Υπό προϋποθέσεις η σχέση αυτή, μπορεί να γίνει θεραπευτική.
β. Η διαδικασία αναφέρεται στην λειτουργία της σχέσης. Μία σειρά από “πράγματα” που συμβαίνουν σε παρόντα χρόνο ανάμεσα στους δύο. Η λέξη διαδικασία, ωστόσο, παραπέμπει στον χρόνο που χρειάζεται ώστε κάτι να ολοκληρωθεί.
Ήδη με τα παραπάνω έχουμε εισάγει τις βασικές έννοιες του χώρου (σχέση) και του χρόνου (διαδικασία στο εδώ και τώρα).
Χρόνος και χώρος…
Όταν μιλάμε για χρόνο, μιλάμε για τον χρόνο που χρειάζεται για να συμβεί κάτι στον χώρο. Μεταφορικά ο χώρος δεν είναι τίποτε περισσότερο από την σχέση, όπως αναφέραμε πιο πάνω δημιουργείται από την επαφή δύο ανθρώπων, του θεραπευτή και του θεραπευόμενου.
Η δομή η οποία είναι απαραίτητη για να εξελιχθεί η ψυχοθεραπεία, δηλαδή η ψυχοθεραπευτική σχέση είναι σχετικά απλή. Ο τόπος κι ο χρόνος (διάρκεια). Τόπος συνάντησης ορίζεται το γραφείο, η διάρκεια της συνάντησης 60΄ λεπτά, μία φορά την εβδομάδα επί πληρωμή που έχει συμφωνηθεί.
Η δομή είναι απαραίτητη, είναι το πλαίσιο αναφοράς που θα στηρίξει την λειτουργία – διαδικασία της σχέσης.
Γιατί να κάνω ψυχοθεραπεία;
Δεν υπάρχει κανένας λόγος για να κάνει κανείς ψυχοθεραπεία, μέχρι να υπάρξει. Συνήθως, στην ψυχοθεραπεία καταφεύγουν οι άνθρωποι είτε από εκλυτικά γεγονότα στην ζωή (Θάνατος, ασθένεια, διαζύγιο κλπ) είτε από συμπτώματα που είναι δύσκολα διαχειρίσιμα, όπως έντονο άγχος, κατάθλιψη, ιδέες προσκόλλησης, ψυχαναγκασμοί, διατροφικές και σεξουαλικές διαταραχές, κρίσεις πανικού, συμπεριφορικές δυσλειτουργίες όπως έντονος θυμός, παρόρμηση, δυσκολίες απόφασης, αναβλητικότητα, εξαρτήσεις, σωματικές ενοχλήσεις και πόνοι όταν αποκλείεται η παθολογία (έντερο, στομάχι, κεφάλι, αυχένας, μύες, κόκκαλα, πλάτη, μέση).
Γιατί η ψυχοθεραπεία είναι σημαντική;
Η ψυχοθεραπεία από μόνη της δεν είναι σημαντική, μπορεί όμως να κάνει μία ζωή που φαίνονταν ασήμαντη, σημαντική. Αυτήν, την δική σου! Εκεί ακριβώς βρίσκεται η αξία της.
Πως θεραπεύει;
Εδώ χρειάζεται να πούμε τι εννοούμε, θεραπεύτηκα. Η υποχώρηση των συμπτωμάτων, μέσα από την ψυχολογική στήριξη του θεραπευόμενου, είναι ένα πρώτο στάδιο. Αυτή είναι δουλειά βάσης. Ωστόσο, μετά από κάποιο διάστημα σε κατάλληλες συνθήκες αυτά επανέρχονται. Επομένως η εστίαση μεταφέρεται από το τι, δηλαδή τα συμπτώματα, στο πως εκδηλώνονται, το πότε , το όταν , σε τι εξυπηρετούν τον θεραπευόμενο, και εν τέλει ποια ανικανοποίητη ανάγκη προσπαθούν μάταια να ικανοποιήσουν; Ποια είναι η πηγή που τροφοδοτεί αυτόν τον αέναο κύκλο; Τι εμποδίζει τον θεραπευόμενο και πως ώστε να έλθει σε επαφή με το περιβάλλον; ή καλύτερα με ποιον τρόπο έρχεται σε επαφή με το περιβάλλον που συντηρεί όλα τα παραπάνω; Και εν τέλει πως σχετίζεται αφού από την σχέση πηγάζουν οι μορφές; Για αυτή την εργασία χρειάζεται χρόνος (διαδικασία) για να συμβεί η επίγνωση στο χώρο (σχέση)
Που εστιάζει;
Η εστίαση της ψυχοθεραπευτικής προσέγγισης Gestalt, είναι η επίγνωση του θεραπευομένου . Στο τι αισθάνεται, τι νιώθει, τι χρειάζεται, πως σκέφτεται, τι τον κινητοποιεί ή το αντίθετο, πως δρα σε σχέση με όλα όσα χρειάζεται, αισθάνεται, νιώθει, συμπεριλαμβάνοντας τις παρούσες συνθήκες. Τι νόημα δίνει στην εμπειρία του, και πως αναδιαμορφώνει το νόημα τον ίδιο. Σε παρόντα χρόνο, εδώ και τώρα.
Το πεδίο
Στον διάλογο που αναπτύσσεται ανάμεσα στους δυο, ξεδιπλώνεται το πεδίο κάθε στιγμή (στο εδώ και τώρα της σχέσης). Ο τρόπος, δηλαδή που σχετίζεται ο θεραπευόμενος με τον θεραπευτή, αυτή την στιγμή, εδώ και τώρα. Φωτίζεται ξανά και ξανά, δημιουργώντας τις
συνθήκες για την επίγνωση του θεραπευόμενου. Πως δηλαδή αναπαράγει, πρότυπα σχέσεων, μορφές σχέσεων ξανά και ξανά ως δυσλειτουργικά μοτίβα, σκέψης και συμπεριφοράς που τον οδηγούν σε αδιέξοδα, για να γίνουν τα αδιέξοδα με την σειρά τους, συμπτώματα! Αυτή είναι δουλειά βάθους.Το υπόστρωμα ώστε η σχέση να γίνει θεραπευτική, είναι ο σεβασμός, η ενεργητική ακοή, η αποδοχή, η ενθάρρυνση, η ίση αξία, ο βαθιά δημοκρατικός διάλογος ανάμεσα σε δύο ανθρώπους.
Gestalt
Η λέξη Gestalt δεν σημαίνει κάτι, χρησιμοποιείται για να πει πως κάτι είναι μια μορφή, ή ένα ολόκληρο. Η Gestalt δεν είναι μόνο μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση είναι τρόπος να ζεις, είναι δηλαδή στάση ζωής. Προσέγγιση είναι ο τρόπος που κάθε θεραπευτής έχει εκπαιδευτεί να σχετίζεται με τον θεραπευόμενό του, με στόχο την θεραπεία.
H ψυχοθεραπεία Gestalt είναι εμπνευσμένη από τον υπαρξισμό και τα κοινωνικά κινήματα που αναπτύχθηκαν κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες του 20ου αι. Η αποξένωση, η απομόνωση, οι θεμελιώδεις αντιθέσεις ακόμη και ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα, η υπερβολή του καταναλωτισμού, ο εγκλωβισμός σε ένα σύστημα που αποθεώνει την ύλη και παρακάμπτει τον άνθρωπο οδήγησαν στην αναγκαιότητα της συγκρότησης μια θεραπευτικής προσέγγισης που στηρίζεται στη θεραπευτική σχέση, με ένα θεραπευτή παρών και συμμέτοχο στη διαδικασία. Η ψυχοθεραπεία Gestalt λαμβάνοντας υπόψη το «εδώ και τώρα» του θεραπευόμενου, δίνει έμφαση στην κατανόηση της άμεσης εμπειρίας μέσω του βιώματος των συναισθημάτων. Η επίγνωση βοηθά στην απομάκρυνση του ρόλου και της μάσκας της καθημερινότητας ώστε να έρθει ο θεραπευόμενος σε επαφή με τις πραγματικές ανάγκες του και τον πραγματικό του εαυτό.
Ο Περλς, Χέφερλάιν και ο αγαπημένος μου Πωλ Γκούντμαν είναι οι ιδρυτές της. Η δήλωση της Λώρας Περλς ότι η ψυχοθεραπεία είναι πράξη πολιτική, έρχεται σε αντίστιξη με την ψυχιατρικοποίηση της εποχής μας. Κατατάσσεται ανάμεσα στις λεγόμενες ανθρωπιστικές προσεγγίσεις. Είναι ανθρωπιστική γιατί εστιάζει στον άνθρωπο κι όχι στο σύμπτωμα. Αντιμετωπίζει το σύμπτωμα ως φυσική συνέπεια της προσαρμογής του ανθρώπου στο δυσμενές περιβάλλον που αυτός αναπτύχθηκε κάποτε, στις συνθήκες δηλαδή. Πιστεύει βαθιά ότι ο κάθε άνθρωπος με τις δυνατότητες που έχει μπορεί να βρει τις λύσεις στα προβλήματά του. Είναι ολιστική αφού αντιμετωπίζει τον άνθρωπο ως Ένα ολόκληρο που είναι πολυδιασπασμένο, χωρίς να το γνωρίζει, και βιώνει διαρκείς εσωτερικές συγκρούσεις συνέπεια των διασπάσεών του. Βέβαια η διαφορά της με τις παραδοσιακές προσεγγίσεις της ψυχανάλυσης και του συμπεριφορισμού, ήταν δομική αφού το Πεδίο (κοινωνικό – πολιτικό – οικολογικό ) έχει δεσπόζουσα θέση στην θεωρία της, σε αντίθεση με την εξατομίκευση του προβληματικού, που τεχνηέντως από παντού, σήμερα επιχειρείται. Βρίσκεται στον αντίποδα της Νευτώνειας λογικής της γραμμικότητας αιτίου-αποτελέσματος και του ντετερμινισμού. Επαληθεύεται σήμερα από την Σύγχρονη Φυσική των κβάντων, όταν ισχυρίζεται πως μια μικρή αλλαγή μπορεί να επιφέρει δραματικές αλλαγές σε όλο το σύστημα, είτε πρόκειται για τον οργανισμό – άνθρωπο, είτε για τον οργανισμό – κοινωνία. Στηρίζεται στο Εδώ και Τώρα, χωρίς να ψάχνεται άσκοπα στο εκεί και το τότε, παρά μόνο στο πως αυτό που συνέβη τότε έρχεται ως μορφή στο εδώ και τώρα, εστιάζοντας στην επίγνωση. Τέλος έχει σχεσιακή διάσταση, αφού στόχος είναι να αναπτυχθεί ο υπαρξιακός διάλογος, ως Εγώ και Εσύ πέρα από τους εξουσιαστικούς ρόλους του θεραπευτή με τον θεραπευόμενο, για αυτό άλλωστε εμείς οι Gestalt, δεν αποκαλούμε ποτέ τους θεραπευόμενους, ασθενείς!! Με λίγα λόγια ο Gestalt θεραπευτής δεν θεραπεύει τον θεραπευόμενο, η θεραπεία είναι αυτό που συμβαίνει ανάμεσα και αγγίζει και τους δυο!