Συνέντευξη στον Γ. Μουργή με αφορμή την 2η διημερίδα ψυχοθεραπευτών Gestalt στο Ναύπλιο με θέμα «Αναζητώντας τον Ιδανικό εαυτό»
Η Gestalt είναι μία ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, πείτε μας δυο λόγια, τι είναι Gestalt, τι είναι η προσέγγιση;
Προσέγγιση είναι ο τρόπος που σχετίζεται ο θεραπευτής με τον θεραπευόμενο με σκοπό την θεραπεία, και λαμβάνει για αυτό ειδική βιωματική πολύχρονη εκπαίδευση. Η Gestalt ανήκει στις ανθρωπιστικές προσεγγίσεις, στηρίζεται στον διάλογο, στην παρούσα εμπειρία εδώ και τώρα, την φαινομενολογία και χρησιμοποιεί το πείραμα με στόχο την επίγνωση των μερών του εαυτού του θεραπευόμενου ώστε εκείνος να βιώσει τον εαυτό του ως ένα ολόκληρο
Τι σας κινητοποιεί για να οργανώνετε τέτοιες εκδηλώσεις;
Η προηγούμενη διημερίδα που πήγε καλά, λειτούργησε ως υπόστρωμα ενθάρρυνσης για την επόμενη. Η ανάγκη της κοινωνίας δημιουργεί τις μορφές, εμείς την αφουγκραζόμαστε και την υλοποιούμε μαζί με την κοινωνία. Βέβαια θαρρούμε ότι έχουμε χρέος να έλθουμε σε επαφή με την κοινωνία για να μπολιάσουμε και να μπολιαστούμε. Εξάλλου, οι διημερίδες που οργανώνουμε απευθύνονται όχι μόνο σε ειδικούς, αλλά στο ευρύ κοινό. Με την στήριξη του Δήμου, η είσοδος είναι ελεύθερη για όλους
Μιλάτε στον πληθυντικό, ποιοι είναι μαζί σας;
Οπωσδήποτε ένας κούκος δεν φέρνει την Άνοιξη. Είχα την ιδέα, την μοιράστηκα με συναδέλφους και πολλοί από αυτούς, φέτος φτάσαμε αισίως τους 14, ανταποκρίθηκαν άμεσα. Απευθυνθήκαμε στον Δήμο Ναυπλίου όπως και πέρυσι και με την αρωγή του η διημερίδα θα είναι γεγονός στις 16/17 Νοέμβρη.
«Αναζητώντας τον Ιδανικό Εαυτό» λοιπόν, θα τον βρούμε;
Όχι
Περίμενα κάτι περισσότερο… γιατί όχι;
Κάθε στιγμή που θαρρεί κάποιος ότι άγγιξε το ιδανικό, συμβαίνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Η φαντασιώδης επιθυμία για τελειότητα βάζει τον πήχη, πολλές φορές, πάνω από την πραγματικότητα με συνέπεια στην πραγματική ζωή ο άνθρωπος να περνά κάτω από τον πήχη που η φαντασία του έθεσε. Επομένως είναι αναγκασμένος να κυνηγά την σκιά του, ασθμαίνοντας, γεμάτος άγχος, απογοήτευση, κριτική, θυμό, λύπη και ενδεχομένως απομόνωση και μοναξιά.
Η φαντασία μας τα φταίει που τα έπλασε όπως ήθελε αυτή; Έτσι φαίνεται. Ωστόσο κάθε φαινόμενο δεν συμβαίνει εν κενώ. Συμβαίνει μέσα σε κάτι, σε ένα ευρύ δίκτυο (οικογένεια, σχολείο, εργασία, σχέση, κοινωνία) συνδεδεμένο με «κλωστές» μη ορατές με πρώτη ματιά. Για παράδειγμα οι προσδοκίες των γονέων, τα κοινωνικά πρότυπα του επιτυχημένου άνδρα, ή της «ωραίας» γυναίκας, τα συστήματα αξιολόγησης στα σχολεία που αξιολογούν την επίδοση, και μία σειρά άλλα τροφοδοτούν την φαντασία στον αγώνα του πεινασμένου ανθρώπου για επιβεβαίωση και αποδοχή, φαντάζονται κι όχι άδικα ότι η αποδοχή θα έλθει μέσω της επιτυχίας. Είναι μάταιος αγώνας, η τράπουλα είναι εξ αρχής «σημαδεμένη».
Είναι κακό κάποιος να θέλει να αριστεύσει; Όχι, δεν είναι κακό. Μάλιστα πρέπει να είναι σκοπός, για να δώσει νόημα σε κάτι που στερείται παντελώς νοήματος, της ζωής! Ωστόσο η αριστεία στις μέρες μας είναι ταυτισμένη με την επίδοση, αυτή η γνωστική διαστρέβλωση είναι αιτία δεινών. Ο Αριστοτέλης μας λέει ότι η μεσότητα οδηγεί στην αρετή και είναι σύμφυτη με την αριστεία. Η μεσότητα βρίσκεται στην μέση δύο άκρων, της έλλειψης και της υπερβολής, λανθασμένα ίσως και υστερόβουλα, η μεσότητα εννοείται ως μετριότητα. Δεν είναι όμως έτσι. Για παράδειγμα η εσφαλμένως νοούμενη αριστεία που ταυτίζεται με την επίδοση, κάνει την επίδοση αυτοσκοπό και η «αριστεία» δεν είναι πια μεσότητα, είναι υπερβολή γίνεται δηλαδή άκρο. Κατά τα «Δυτικά» πρότυπα ο πρώτος είναι πρώτος και ο δεύτερος τίποτα.
Τώρα μπαίνω στον πειρασμό να ζητήσω να σχολιάσετε την πολιτική θεωρία των δύο άκρων… και κάποια στιγμή δεν θα ρθει η ώρα να πάρεις θέση με ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ; Η μεσότητα πάει περίπατο;
Ο καθένας βλέπει με τα μάτια που έχει, αυτό είναι αναπόδραστο. Δεν είμαι ερμηνευτής του φιλοσόφου, ωστόσο είμαι αναγκασμένος να αντιληφθώ μέσω των αισθήσεων και της λογικής μου, αυτό που λέμε πραγματικότητα. Όταν μιλάμε για ανθρώπους, ή για θεωρίες αυτό που περιγράφουμε δεν είναι ποτέ η πραγματικότητα, είναι η αντίληψη που έχουμε εμείς για αυτήν. Σας απάντησα;
Όχι
Ποιος ορίζει τα άκρα; Ποιος ορίζει την μέση; Ποιος εξυπηρετείται; Και κάτι ακόμα, κάθε ΝΑΙ ή κάθε ΟΧΙ εμπεριέχει ταυτόχρονα το αντίθετό του. Όταν για παράδειγμα λέτε ΟΧΙ σε κάτι ταυτόχρονα λέτε ΝΑΙ σε κάτι άλλο, έχει μεγάλη σημασία να το γνωρίζουμε αυτό. Η μεσότητα δεν είναι μία σταθερή αντικειμενική κατάσταση, για μένα, είναι περισσότερο μία δυναμική διαδικασία διαρκούς εξερεύνησης των ενδοψυχικών και περιβαλλοντικών συνθηκών, ταυτόχρονα. Επομένως η μεσότητα στην περίπτωση της πολιτικής θεωρίας των δύο άκρων είναι μία επινόηση για την χειραγώγηση και την απονέκρωση. ‘Ολα πολώνονται, αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, οι πολώσεις, οι συγκρούσεις δισεκατομμυρίων χρόνων δημιούργησαν τον κόσμο όπως τον ξέρουμε. Είναι φυσική διαδικασία για να παραχθεί μία νέα, ολόκληρη μορφή. Οι τυφλές πολώσεις στην κοινωνία μας υποδαυλίζονται με τέτοιον τρόπο ώστε αυτές να συντηρούν εκείνους που κερδίζουν από αυτές, είναι οι ίδιοι που τις υποδαυλίζουν.
Διαίρει και βασίλευε…
Ακριβώς. Ωστόσο αυτές οι διαιρέσεις συμβαίνουν και ενδοψυχικά στον άνθρωπο. Ο ίδιος ο άνθρωπος γίνεται πότε αφέντης και πότε δούλος. Εαυτός ως Αφέντης με κριτική και αυτοκατηγορία και Εαυτός ως δούλος με απώθηση την θέλγητρων, των επιθυμιών, των αναγκών, προς εξυπηρέτηση του Αφέντη.
Η επανάσταση δηλαδή πρέπει να γίνει μέσα στον Άνθρωπο;
Το πρόβλημα των επαναστάσεων δεν είναι το πριν, είναι το μετά. Συνήθως τα πράγματα παίρνουν ανεπιθύμητη μορφή σε σχέση με τους αρχικούς στόχους. Λείπει η μεσότητα, η επίγνωση της ενδοψυχικής σύγκρουσης, επομένως κι η ενσωμάτωση στον οργανισμό των αντιθέσεων που θα οδηγήσει σε μία νέα αυτορρύθμιση, σε μία νέα μορφή. Για παράδειγμα κάποιος που επαναστατεί ως δούλος δεν γνωρίζει ότι την ίδια στιγμή φέρεται ως αφέντης. Κι αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό, κακό είναι ότι δεν το γνωρίζει. Έτσι, η απουσία επίγνωσης θα γίνει εξουσία και πάλι, κι ας έχει άλλο πρόσωπο.
Τελικά, αναζητώντας το Ιδανικό στην συζήτησή μας ανακαλύπτουμε την μεσότητα, πόσο εύκολο είναι άραγε;
Είναι διαφορετικό να μιλάμε για τα αντικείμενα από ότι για ανθρώπους, και θεωρίες. Το ένα είναι αντικειμενικό το άλλο υποκειμενικό. Για παράδειγμα η μεσότητα μιας μετρήσιμης απόστασης από τα άκρα 1 έως 10 είναι προφανώς το 5. Όταν βάζουμε τραπέζι μας είναι εύκολο να μοιράσουμε το φαγητό στα πιάτα κι αυτό γιατί όλα μπορούν να είναι αντικειμενικά μετρήσιμα. Όταν όμως μιλούμε για ανθρώπους τα πράγματα δυσκολεύουν, γιατί δεν μιλούμε για μετρήσιμα αντικείμενα, οπότε κάθε εκτίμηση είναι μόνο υποκειμενική. Έτσι για να αποφύγουμε αυτό το βάσανο αντικειμενοποιούμε τα υποκείμενα, με βάση το αντικείμενο της επίδοσης. Αυτός είναι ο καλός, κι άλλος ο κακός. Με το παράδειγμα αυτό, λέω πράγματι δεν είναι εύκολο. Οι απλοποιήσεις οδηγούν σε ακρότητες.
Η μεσότητα ως θεωρία δεν οδηγεί σε ηθικοπλαστικά μονοπάτια, πως πρέπει να είμαστε και πως δεν πρέπει;
Το κάθε τι μπορεί να οδηγηθεί σε όποιο μονοπάτι ο καθένας στοχεύει, δίνοντας τις ερμηνείες που τον εξυπηρετούν για να φτάσει στον αρχικό του στόχο. Ακόμη κι αν πρόκειται για καταστρατήγηση των εννοιών που υποτίθεται εκπροσωπεί.